Lochal: zes labs om te maken en experimenteren

Als Hoofd Innovatie bij Bibliotheek Midden-Brabant is Pieternel Thijssen verantwoordelijk voor het bevorderen van het innovatieve vermogen van de bibliotheek. Dat klinkt misschien wat abstract. Toch heeft ze haar functie de afgelopen jaren héél concreet kunnen maken. Zo’n twaalf jaar geleden vroeg de gemeente Tilburg namelijk of de bibliotheek er oren naar had om te verhuizen naar de Spoorzone. “Dat was toen nog het domein van de NS,” vertelt ze, “maar er lagen plannen voor de nieuwe invulling van het gebied. Zo moest er sowieso een publieksmagneet komen. Een dynamische plek die grote groepen mensen naar de Spoorzone zou trekken. Zoals een bibliotheek dus.” Pieternel en haar team waren meteen enthousiast, maar hadden één belangrijke voorwaarde: als ze het zouden doen, dan wilden ze ook iets bijzonders neerzetten. Een aantal prijzen, talloze nominaties en miljoenen bezoekers van over de hele wereld later, kan worden geconcludeerd dat deze missie is geslaagd. De plek die we nu kennen als de LocHal is uitgegroeid tot een indrukwekkende samenwerkplaats met internationaal aanzien. “De LocHal is een open uitnodiging aan de stad om mee te doen. Ik ben er trots op dat onze uitnodiging is aanvaard!”

DE BIBLIOTHEEK VAN DE TOEKOMST

“We hadden twaalf jaar geleden uiteraard niet precies voor ogen wat de LocHal moest worden. Wat we wél wisten, was dat we een belangrijke rol wilden gaan spelen in de samenleving. Dat we de kans hadden om de bibliotheek van de toekomst vorm te geven. Dat was onze basisgedachte. Niet echt omkaderd, misschien zelfs wel een beetje vaag. Gedurende het traject werd de groep partners groter en werd ook steeds duidelijker dat dit een écht samenwerkingsproject moest worden. Alleen door kruisbestuivingen konden we ons doel bereiken.” In 2016 werd Pieternel projectleider van de LocHal. Een van haar taken was - en is nog steeds - het vormgeven van de samenwerking met de andere bewoners. Naast Bibliotheek Midden-Brabant zijn Seats2Meet, Kunstloc Brabant en Brabant C op dit moment woonachtig in het gebouw. Partijen die elkaar versterken en regelmatig inhoudelijk samenwerken in projecten en evenementen. Een ander belangrijk stuk co-creatie is te zien in het ontwerp van Civic, Braaksma & Roos Architectenbureau, Inside Outside en Mecanoo. “Zij vulden elkaar mooi aan. De synergie tussen de architecten heeft ervoor gezorgd dat het geheel meer is dan de losse delen. De LocHal is een enorme ruimte en dat is fantastisch. Maar tegelijkertijd moeten bewoners en bezoekers zich geborgen voelen, een eigen plek hebben. Dat is heel goed gelukt.”

SOMS MOET ER IETS MISLUKKEN

Vanaf 2 januari 2019 is de LocHal open voor publiek. Pieternel beschrijft het als een droomproject en is tegelijkertijd realistisch over de weg er naartoe: “Het was niet altijd gemakkelijk. Maar soms moet er iets mislukken als onderdeel van het creatieve proces. Een goed voorbeeld vind ik onze ‘testfase’ in De Kennismakerij. Daar experimenteerden we voordat de LocHal er was met het organiseren van evenementen en programma’s. Eén daarvan was ontwikkeld rond The Great Gatsby. We waren er zelf hartstikke enthousiast over. Toch kwamen er slechts vijf mensen op af. Dat noem ik niet per definitie een mislukking, maar het leerde ons wel iets over het belang van behoeften inventariseren en externe partijen aanhaken. Daar worden ideeën niet alleen beter van, maar ook breder gedragen.” Ze ziet hierin parallellen met slim ondernemerschap. Lef en een doenersmentaliteit zijn volgens haar vereisten om succesvol te kunnen zijn. “Ondernemen is dóen. Risico’s nemen, stappen zetten, durven vernieuwen. Dat hebben we met de LocHal ook gedaan. En we doen het nog steeds trouwens.”

ZES LEVENDE LABORATORIA

De LocHal is één groot living lab; een plek waar voortdurend innovaties ontstaan door cross-overs tussen sectoren, instanties, mensen en beroepsgroepen. Om deze innovaties te kickstarten vind je in de LocHal zes kleinere labs rond zes verschillende thema’s. Pieternel legt uit: “Bijzondere plekken die gecreëerd zijn omdat we mee willen bewegen met relevante maatschappelijke thema’s. Neem het FoodLab. Food is hot. Iedereen is bezig met wat je wel of juist niet moet eten. Met voedsel van ver of juist van dichtbij. We organiseren rond deze onderwerpen inspirerende activiteiten. Zo is er eens per maand het 013 Food-ontbijt, waarbij we mensen die op wat voor manier dan ook met food bezig zijn aan de ontbijttafel samenbrengen. De LocHal opereert als vliegwiel om dan kruisbestuivingen aan te zwengelen. Een ander actueel thema komt aan bod in het GameLab, waar we kinderen leren programmeren en ouders inzicht geven in waarom hun kinderen gamen. Het vooroordeel is ‘gamen is verslavend’, terwijl het ook leerzaam en verrijkend kan zijn.”

VAN, DOOR EN VOOR DE STAD

Een grootschalige cross-over vindt plaats onder de vlag van het FutureLab. Samen met de gemeente Tilburg, Avans Hogeschool, TU Eindhoven en de LoRa community Nederland wordt hier de ‘monitor van de stad’ ontwikkeld. “LoRa staat voor ‘long range low power’, een systeem waarmee data kan worden uitgewisseld tussen objecten en systemen. De LoRa community bestaat deels uit mensen die omgevingsmetingen doen. Temperatuur, luchtvochtigheid enzovoorts. Samen met hen organiseren we workshops waarin Tilburgers bijvoorbeeld temperatuursensoren leren bouwen voor in de tuin. De metingen die hiermee gedaan worden zijn te zien op meetjestad.nl. De gemeente heeft verschillende antennes geplaatst om dit technisch mogelijk te maken. En we hebben er met z’n allen wat aan! Neem de hittegolven van de afgelopen zomers. In 2018 was Tilburg de warmste stad van Europa. Dit komt hoogstwaarschijnlijk omdat we minder groen hebben dan andere steden. Dankzij metingen van gewone Tilburgers kunnen we deze hypothese met data onderbouwen. En meer. We maken namelijk niet alleen bewust, maar kunnen met onze partners een oproep aan alle Tilburgers doen om meer groen te planten in hun tuinen. Een bijzondere samenwerking van, door en voor de stad met de LocHal als facilitator en verbinder.”

DE STEMPEL VAN HET INDIVIDU

Over het juist in Tilburg ontstaan van vruchtbare cross-overs is Pieternel helder: “Ik denk echt dat een van de opvallendste dingen in Tilburg het gemak is waarmee mensen, bedrijven en instellingen elkaar weten te vinden. De mate waarin iedereen openstaat voor samenwerkingen. Het kost hier nauwelijks moeite om andere partijen te overtuigen van een goed idee. Je hoort wel eens dat Tilburg één groot dorp is. Ik kan me daar wel in vinden. Misschien is het ook wel de Brabantse gemoedelijkheid. We laten anderen makkelijker toe in onze ideeën of wereld.” Qua toekomstige kruisbestuivingen ziet ze kansen in het vergroten van de stempel van het individu. “Ik hoop dat de inbreng van de individuele Tilburger de komende tien jaar nog groter wordt. We werken nu nog voornamelijk samen met organisaties en bedrijven, maar er zijn net zoveel ‘gewone’ mensen die iets interessants te vertellen hebben. Personen met een passie voor wat dan ook, die deze met anderen willen delen. Iedereen die de LocHal ziet als platform voor een goed verhaal is welkom. Wij vinden er partners bij en creëren er een mooi programma omheen. Daarin willen we graag stappen zetten de komende jaren.”

ACTIVEREND KENNISPLATFORM

Pieternel wil met de LocHal ook verder groeien als dé fysieke ontmoetingsplek in een sterk gedigitaliseerde samenleving. Een plek waar je elkaar tegenkomt, het gesprek met elkaar aangaat. “Onze rol als bibliotheek - en die van de LocHal in bredere zin - is belangrijker dan ooit. We willen ons ontwikkelen tot een activerend kennisplatform. Zo willen we tijd en energie gaan stoppen in het faciliteren van spreekuren rondom specialistische loketten. Een juridisch loket of een opvoedloket. En dat dan in samenwerking met relevante partners. Het zou toch fantastisch zijn om op termijn de logische plek te worden waar mensen terecht kunnen met vragen over uiteenlopende onderwerpen?” Even enthousiast is ze over ‘nieuwe buren’ MindLabs. “Ja, daar ben ik druk mee. Geweldig dat zij naast de LocHal komen. MindLabs sluit perfect aan bij wat wij hier doen. Er komt zelfs een fysieke verbinding tussen beide gebouwen. Het zou mooi zijn als onze bezoekers het gebouw van MindLabs straks weten te vinden. En andersom. Op het gezamenlijke voorplein dat we krijgen gaan we sowieso de verbinding aan. We weten nog niet precies hoe, maar goede ideeën zijn er zeker.”

DE GOUDEN TIP 

“Een deadline is maar een datum. Soms is het handig om naar een bepaalde datum toe te werken hoor, maar ik vind het fijn om te bedenken dat het in veel gevallen ook morgen, volgende week of volgende maand kan. Kijk naar de LocHal. We zijn open, maar echt af is het nooit. Mijn tip is dus: staar je niet blind op een deadline. Of zoals mijn broer altijd zei: als het niet kan zoals het moet, dan moet het zoals het kan.”

Tilburg is jouw proeftuin