The Living Museum vindt: iedereen is een kunstenaar

The Living Museum Tilburg is een atelier voor talentontwikkeling en persoonlijk herstel. Een plek om andere mensen te ontmoeten, om (samen) kunst te maken en die te delen. Een plek waar iedereen welkom is om zijn of haar talenten te uiten, te ontdekken, te ontwikkelen en zo te werken aan eigen herstel. Een plek waar de eigen kwetsbaarheid zo wordt ingezet dat het een kracht wordt. Waar kunst een middel is om te verbinden, in een universele taal die zich niet laat kaderen in welke vorm dan ook. Een pure vorm van expressie. Vanuit die puurheid stimuleert The Living Museum levenskunstenaars om zich te laten zien aan de wereld. “Wat ons juist anders maakt, is dat we los staan van diagnoses, indicaties, en professionele zorg.”

The Living Museum in New York staat model voor dit idee. Rob Haen, initiator van The Living Museum Tilburg, werd zo geinspireerd door deze plek dat hij vijf jaar geleden een Living Museum in Tilburg startte. De entourage, de kunst, de mensen; alles paste. “Ik dacht meteen: yes, dat wil ik in Tilburg ook’.” Amper een jaar later was er een Tilburgse versie van The Living Museum. Een vrijplaats waar mensen met ervaring op het gebied van dakloosheid, verslaving of psychiatrie zichzelf kunnen zijn, niets hoeven, en kunst kunnen maken.

Circus

Rob: “De eerste jaren zijn we een rondreizend circus geweest waarin we allerlei kunstprojecten hebben gedaan, workshops hebben gegeven, en allerlei creatieve gekkigheden hebben uitgehaald. Maar die dynamiek was niet altijd wenselijk omdat onze kunstenaars toch met een bepaalde kwetsbaarheid zitten. Er was behoefte aan continuïteit, basisveiligheid, vindbaarheid, eigenheid: een plek voor ontmoeting. Ontmoeten is ook een belangrijke pijler bij ons. Door de kunst of door ervaringen met elkaar te delen, help je elkaar verder, vind je steun en inspireer je.” Momenteel is The Living Museum gevestigd in de Enschotsestraat maar moet deze locatie verlaten. "Vanwege een herbestemming van de locatie zijn we naarstig op zoek naar een nieuw onderkomen, in april 2022 moeten we hier uit zijn", legt Rob uit. Alle mogelijke tips die leiden tot een nieuwe bestemming zijn dan ook van harte welkom. 

Eyeopener

“Dat kunst het persoonlijk herstel van mensen kan bevorderen, weten we al meer dan honderd jaar,” legt Rob uit. “Er zijn creatieve therapieën, dagbestedingsactiviteiten, herstelactiviteiten. Die hebben allemaal hun effect. Als hulpverlener bij Traverse en justitie ben ik betrokken geweest bij allerlei herstelbevorderende trajecten. Ik ken de sociale kaart, weet wat er zich in dat domein afspeelt in het Tilburgse. Er zit een heleboel positieve energie, maar het lukte niet altijd om die ideeën tot succesvolle ondernemingen te maken. Bij The Living Museum Tilburg is er geen afhankelijkheidspositie. De hiërarchie ontbreekt: iedereen is kunstenaar waardoor mensen in beweging komen en ze getriggert worden in hun kracht te staan."

Los van professionele zorg

“Wat ons juist anders maakt, is dat we los staan van diagnoses, indicaties, en professionele zorg,” gaat Rob verder. “In creatieve therapie of dagbesteding staat de hulpvraag centraal: een probleem of kwetsbaarheid. Daar volgt een diagnose uit, vervolgens komt er een hulpverleningstraject met specifieke doelen. Op het moment dat de diagnose of de indicatie stopt, dan is het traject afgelopen. En dan? We zien een hele grote groep die vroeger al baat heeft gehad bij creatieve therapie, maar die uitbehandeld is en thuis zit of in een instelling verblijft. Sommige van hen weten misschien nog wel de weg te vinden naar een wijkcentrum of een schilderclub, maar de meesten niet. Die kunnen nu bij ons terecht, net als andere mensen overigens.”

Geen regels

Een vrijplaats noemt Rob The Living Museum. “We doen niet aan regels. Anders moeten we daarover gaan vergaderen: daar hebben we geen tijd voor, en daar hebben we geen zin in. Je mag hier zijn wie je wil, je mag hier doen wat je wil, maar om alles in goede banen te leiden, zijn er wel een paar tradities. Zo mag je jezelf, een ander, of de plek niet schaden. Een andere traditie die we hebben is dat we iedereen uitnodigen om de plek mooier achter te laten dan je hem hebt aangetroffen. Of je nu een kop koffie hebt ingeschonken voor iemand, het toilet hebt schoongemaakt, een gedicht hebt voorgedragen of een kunstwerk hebt gemaakt. Alles naar kracht en vermogen. Dat geeft een positieve dynamiek: iedereen pakt zijn rol. Iedereen heeft hier geleefde ervaring, dat maakt het onderlinge begrip ook groter: gelijkgestemden begrijpen elkaar. Hier is iedereen kunstenaar. En iedereen wordt op ‘kunstenaarschap’ aangesproken. Dat gaat om trots, om erkenning voor wat je maakt, maar daar komen ook verantwoordelijkheden bij kijken.”

Duurzame financiering

Rob: “Onze toekomst is nog niet zeker gesteld. Daarom zijn we nu bezig met duurzame financiering. We bestaan omdat andere mensen ons dat gunnen. We vinden steeds meer steun bij het bedrijfsleven. De laatste tijd zijn er ook steeds meer mensen die geld doneren en we hebben een klein verdienmodel. Als mensen hier kunst verkopen, gaat 20% naar het museum, met workshops verdienen we iets, en we hebben allerlei fondsen en sponsoren. Met de gemeente zijn we ook in gesprek. We proberen ook dwarsverbanden te leggen, zoals met het Factorium. Met hen geven we een reeks van workshops waarin we steeds andere kunstvormen presenteren onder begeleiding van professionele kunstenaars.” Rob benadrukt wel dat de autonomie van de werkplaats intact moet blijven. “Traverse, GGz en ContourdeTwern steunen ons wel in de zin dat ze bijvoorbeeld mensen naar ons doorverwijzen, en ook op bestuursniveau weten ze van ons bestaan maar er blijft een gepaste afstand. We gaan geen bezoekers of informatie registreren. De klinische en specialistische zorg moet zeker blijven maar wij passen meer in de traditie van de zelfhulp."

Foto: Theunis van den Broek (links) en Rob Haens, initiatiefnemers The Living Museum. 

“We zijn in basis een atelier voor talentontwikkeling en persoonlijk herstel,” vertelt Rob tot slot. “Ik zie dagelijks het nut en de noodzaak van The Living Museum. De wonderen die eruit voortkomen, de stappen die mensen zetten in hun herstel, of de dingen die ze laten zien. Ongelooflijk. Uiteindelijk gaat het om de combinatie van de herstelbevorderende werking van kunst, en de ontmoeting. Dat mensen even een veilige plek vinden in heel hun hectische bestaan en op die plek kunstenaar kunnen zijn.”

Bron: De Draad (dedraadmagazine.nl) / Tekst: Etiënne van Breugel