Tilburg wil in 2045 een volledig circulaire gemeente zijn

Circulaire economie (CE) is een onderwerp dat al sinds 2016 op de gemeentelijke agenda staat. In de eerste jaren was de gemeentelijke aanpak vooral ‘leren door te doen’ (learning by doing). Dat is veranderd naar een meer programmatische aanpak met het nieuwe uitvoeringsprogramma Tilburg Circulair 2022-2025. Reden: in 2045 wil Tilburg een volledig circulaire gemeente zijn.

Dolf Baetsen, accountmanager bij E&A, Martin van Bers, programmamanager bij PPI en Arjen Wennink, adviseur Circulaire Economie waren samen met verschillende ambtenaren van andere afdelingen bij de totstandkoming van het uitvoeringsprogramma betrokken. Circulaire economie is iets van ons allemaal. Dolf, Martin en Arjen merken dat ondernemers, inwoners en kennisinstellingen hier volop mee bezig zijn. Ondernemers zijn de motor achter het bereiken van de ambities. 

Kansen voor het bedrijfsleven

Arjen: “We doen dit als gemeente voor een aantal zaken. Allereerst om de leefbaarheid te vergroten. Circulaire economie zorgt voor een grote reductie van de CO2-uitstoot. Maar we richten ons beleid in het uitvoeringsprogramma heel breed, met daarbij veel nadruk op het bedrijfsleven en een gezond ondernemersklimaat in Tilburg. Circulair werken biedt volop kansen voor ze om daar een goed businessmodel voor te ontwikkelen.” Martin vult aan: “Wil je een gezond vestigingsklimaat in de gemeente houden over een jaar of tien/twintig, dan moeten bedrijven mee in deze ontwikkeling. Werk je niet circulair als ondernemer dan ben je jezelf op termijn uit de markt aan het prijzen.”

MVO

Dolf merkt dit bij de bedrijven die hij bezoekt. “Je ziet bij steeds meer bedrijven dat circulair werken wordt opgenomen in het statement voor maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO). Ze hebben steeds minder grondstoffen tot hun beschikking, dus er moet op een andere manier geproduceerd worden. Eigenlijk zou je bij het maken van een product al moeten kijken: hoe kunnen we iets maken dat we 100 procent kunnen hergebruiken. Dat doen bedrijven ook, ze gaan daar mee aan de slag. En je merkt ook dat steeds meer mensen, vooral de jongere generatie, die ergens willen werken, dat belangrijk vinden. Die willen aan de slag bij een bedrijf dat circulair werken hoog in het vaandel heeft staan.”

Midpoint Brabant

Arjen: “Natuurlijk zijn er bedrijven die nu nog alleen kijken naar de wettelijke verplichtingen op circulair gebied. Maar gelukkig zijn er ook veel ondernemers die daarin veel verder willen gaan. Die proberen we als gemeente te helpen en te koppelen aan andere bedrijven. Dat doen we vanuit de gemeente. Maar een hele belangrijke partner daarbij is ook Midpoint Brabant met het programma Up New. Daar zitten nu al zo’n 10 programmamanagers en projectleiders die veel vragen krijgen.“ Martin vult aan: “Midpoint heeft vijf sectoren waar ze zicht op focussen: Bouw, Food, Textiel & Leder en Maakindustrie. Het thema onderwijs loopt door alle sectoren heen.”

Arjen: “Midpoint Brabant heeft heel veel expertise in huis. Zij hebben een goed beeld van de ondernemers die met circulaire economie bezig zijn. Het is belangrijk dat wij een overzicht hebben van de bedrijven en waar ze op circulair gebied mee bezig zijn. Daar gaat Midpoint Brabant bij helpen. Met een goed werkend monitoringssysteem kunnen wij bedrijven makkelijker en sneller met elkaar verbinden. En de transitie volgen. 

Verbindende factor

Volgens Dolf heeft de gemeente, door bedrijfsbezoeken, een goed beeld van de werkwijze en ambities van ondernemers op het gebied van CE. “Bedrijfsbezoeken proberen we slim te plannen. We kennen de programma’s van Midpoint we weten de ambities die we als gemeente hebben. Zo kijken we hoe we die bedrijven kunnen koppelen aan de programma’s van Midpoint Brabant. Als we, als accountmanager, kansen zien vragen we Midpoint om met ze in gesprek te gaan om te kijken waar een verbinding mogelijk is. Een mooi voorbeeld van een bedrijf dat circulair werken hoog in het vaandel heeft staan, is het bedrijf Alku. Zij maken kozijnen die voor 100 procent recyclebaar zijn. Het hang- en sluitwerk dat ze verwerken in de kozijnen komen niet meer, zoals vroeger, in kartonnen dozen van de leveranciers. Ze gebruiken nu kratjes die opnieuw te gebruiken zijn. Bij dit soort bedrijven vraag ik aan Midpoint Brabant: kan Alku geen plek krijgen in jullie bouwclub? Als gemeente zijn we de verbindende factor.”

Nieuwe aanpak

De aanpak is met het nieuwe programma wel veranderd, geeft Arjen aan. “Als bedrijven ons in de beginjaren benaderden met een idee of initiatief, gingen we meteen in de actiestand. We waren blij met ieder initiatief dat er was. Die ideeën kwamen vooral bij Robert Kint binnen (destijds beleidsmedewerker circulaire economie, red.) en hadden vaak met het onderwerp afval te maken. Maar CE was nog niet verankerd bij ons in de organisatie. Ideeën en initiatieven kwamen bij Robert binnen en hij had niet de tijd om die allemaal zelf op te pakken. En het onderwerp leefde toen ook nog niet zo binnen de gemeente als nu. In die vier jaar dat hij er aan gewerkt heeft, heeft hij een enorm mooi netwerk opgebouwd met het bedrijfsleven en met andere overheden. Maar de nieuwe aanpak wilde we meer verankerd hebben in de rest van de organisatie. Ook met de mogelijkheid om dingen sneller op te kunnen pakken.” Daaruit is het nieuwe uitvoeringsprogramma Tilburg Circulair ontstaan dat loopt vanaf 2022. Met trekkers op verschillende plekken in de organisatie en coördinatie vanuit de afdeling Economie &Arbeidsmarkt.

Interventies

Een belangrijk onderdeel van het uitvoeringsprogramma zijn de 29 zogenoemde ‘interventies’. Die moeten bijdragen aan de circulaire doelstellingen van de gemeente. Martin licht toe: “Die interventies kunnen heel groot of heel klein zijn. Eentje is bijvoorbeeld de grondstoffenstroom in kaart brengen. Of nadenken hoe we als gemeente het goede voorbeeld kunnen geven door circulair in te kopen. Maar ook: hoe kan circulaire economie gezien worden als economische kans. Tilburg heeft deze ambities gekoppeld aan de klimaat- en duurzaamheidsambitie. Tilburg wil in 2045 een volledig circulaire gemeente zijn, vijf jaar eerder dan de plannen van het Nederlandse kabinet.”

Hergebruik

Met een aantal van de interventies maakt Tilburg in 2022 al een begin. Eentje daarvan is het realiseren van een bouw- en grondstoffenhub. “Materialen worden steeds duurder en het is sowieso lastig om aan spullen te komen. Ondernemers moeten op zoek naar andere manieren om aan grondstoffen te komen. De kosten daarvan zijn nu heel hoog. In de hub worden spullen opgeslagen van sloopprojecten of materiaal dat bij de bouwprojecten is overgebleven. Die materialen kunnen door bedrijven hergebruikt worden.”

Een ander initiatief is het Circulair Ambachtscentrum. Martin: “Dit moet een plek worden waar al het grof huishoudelijk afval wordt gebracht. Een aantal spullen kan opgeknapt worden hergebruik. Zo niet, dan zijn de grondstoffen opnieuw te gebruiken. We zijn aan het kijken welke ondernemers bij het centrum een plek kunnen krijgen om die spullen weer hoogwaardig in de markt te zetten. Welke bedrijven gaan daar zitten en welke bedrijvigheid kan daar ontstaan? We kijken samen met het BAT en Midpoint Brabant wie daar kunnen komen en hoe we dat gaan doen.”