Mindlabs & Fontys: slimme media in de toekomst

Voor Silicon Valley stap je niet meer in het vliegtuig, maar land je gewoon in Tilburg. Spoorzone Tilburg biedt namelijk alle ruimte aan visionairs, de kenners van de toekomst. Met de komst van MindLabs verbinden nog meer ondernemers, onderwijsinstellingen, wetenschappers en bedrijven zich aan het gebied. Daniëlle Arets, expert Smart Media bij Fontys Hogeschool voor de Journalistiek en MindLabs, verdiept zich in de toekomst van journalistiek en MindLabs speelt hierbij een belangrijke rol: "Artificiële Intelligentie kan het journalistieke vak potentieel sterk veranderen en roept nieuwe ethische vragen op. De voortdurende afstemming met de samenleving over de vorming van de ‘vierde macht’ is crucialer dan ooit. Alles wat bij MindLabs gebeurt en plaatsvindt, de partners hier in het pand - alles voedt ons in het gesprek over wat we doen.”

Journalistiek dienstbaar aan de consument

“Begrijp me niet verkeerd”, haast Daniëlle zich bij deze stelling te zeggen, “het objectief en onafhankelijk brengen van nieuws is ook over vijftien jaar nog steeds zo belangrijk als nu. Maar de manier waarop we dat doen, verandert sterk. De grote veranderingen waar we in de wereld mee kampen, worden steeds urgenter. Klimaatverandering, de energietransitie, oorlog en vluchtelingen. Dit blijft nieuws dat we moeten brengen. Tegelijkertijd zijn dit complexe, abstracte vraagstukken. Het is voor veel mensen niet meer te bevatten. De veranderende rol van de journalistiek ligt er onder andere in dat we dit grijpbaarder moeten maken.”

Zelf heeft ze - naast haar journalistieke achtergrond - een verleden in de ontwerpwereld. “Daar is het ondenkbaar dat je niet in gesprek gaat met eindgebruikers over je ontwerp. De journalistiek doet dit nu nog te weinig”, meent ze. Door goed te kijken naar wát mensen activeert, en daarop in te spelen, blijft de rol van de media relevant. “Het is zeer waarschijnlijk dat we het nieuws op nieuwe manieren moeten brengen: met VR en andere embodied of immersieve technologie, middelen om verhalen invoelbaar te maken. Wat als je bij een item over wateroverlast letterlijk het water aan de enkels voelt? Dát maakt impact”, benadrukt ze. “Dit zijn voorbeelden van toepassingen waarmee we binnen het onderwijs en het lectoraat van de academie, samen met partners van MindLabs, experimenteren.”

Lokale communities belangrijker

De wereld wordt steeds kleiner - we videobellen met het grootste gemak met contacten in Afrika of Azië en binnen no-time vliegen we naar de verste uiteinden van de wereld. En toch, merkt Daniëlle, wordt de behoefte aan verbinding met de communities die dicht bij ons staan steeds groter. “Lokale media krijgen in de nabije toekomst een grotere rol. De interactie met de leden van een gemeenschap wordt leidend voor wat ze doen”, stelt ze. Fontys Hogeschool voor Journalistiek, waar Daniëlle voor werkt, is verhuisd naar Spoorzone Tilburg. De school is samen met onder andere Tilburg University, ROC en DPG Media partner in MindLabs. “Die verhuizing is voor de ontwikkeling van ons onderwijs en ons lectoraat ontzettend relevant, zeker in het licht van deze stelling. In Spoorzone Tilburg staan we namelijk in het hart van de samenleving. Alles wat hier gebeurt en plaatsvindt, de partners hier in het pand - alles voedt ons in het gesprek over wat we doen.”

Daarnaast werkt de journalistieke opleiding samen met andere hogescholen in de stad, zoals met ICT en met de Academy for the Creative Industry. “Om verhalen behapbaar te houden, zijn we op zoek naar nieuwe narratieven. Nieuwe manieren om het verhaal te vertellen. De creatieve industrie is daar een inspiratiebron voor. Daar is meer oog voor verbeeldingskracht en voor zachte waarden als integriteit en vertrouwen. En voor nieuwe vormen waarmee we verhalen dicht bij mensen te brengen - denk aan theater, performance en alles wat met beeldtaal te maken heeft. Die samenwerking bouwen we de komende jaren dus alleen maar verder uit.”

Slimmere samenwerking 

Eén van de onderzoeksvelden waar het lectoraat zich op richt is hoe om te gaan met het digitale veld. "Er is verschrikkelijk veel informatie beschikbaar in de wereld, en op het gebied van nieuwsgaring is veel daarvan eigenlijk nog onontgonnen terrein. Ook hierin werken we nauw samen met de ICT-opleiding van Fontys en met de andere partners in MindLabs.”

Aan het grasduinen door grote hoeveelheden informatie, op zoek naar nieuws, zitten verschillende uitdagingen. Om maar een eerste te noemen: het werken met en interpreteren van data vraagt om een nieuw soort skills. Wat voor skills zijn dat? En wat betekent dat voor de journalisten van de toekomst? En dan is er nog de ethiek. Hoe ver ga je in wat wel en niet mag met data? “Dat soort vraagstukken onderzoeken we nu al. En ondertussen denken we ook na over manieren waarop we blijven aansluiten bij de nieuwsconsument. Denk aan het bouwen en beheren van eigen nieuwsplatformen. We zien nu namelijk dat sociale media ons op dit vlak de kaas van het brood eten. En dat zorgt voor onwenselijke zaken zoals desinformatie of informatiebubbels”, vertelt Daniëlle. “Terwijl als je beiden goed geïnformeerd bent, dan kun je het ook beter met elkaar oneens zijn. Dat is waar de samenleving wat mij betreft op drijft. Hier is dus zeker nog werk aan de winkel de komende jaren.”

Ecosysteem om ontwikkelingen vorm te geven

“Wat Tilburg wat mij betreft enorm sterk maakt, is de grote hoeveelheid MKB in deze regio. We zien en merken dat deze ondernemers zeer bereid zijn om met ons samen te werken aan innovaties op het gebied van Smart Media. Bijvoorbeeld door studenten te helpen aan een stage, of door onderzoek te faciliteren.” De infrastructuur, wil Daniëlle maar zeggen, is in de stad en de regio perfect toegerust voor het creëren van het medialandschap van de toekomst. Dat komt door de aanwezige opleidingen en studenten, maar ook door de samenwerking met onderzoekers van Tilburg University en met ondernemers uit de regio. “Tilburg heeft een interessant ecosysteem om de hiervoor genoemde ontwikkelingen vorm te geven. En dat maakt het voor ons - samen met de andere kennisinstellingen hier die zich onder andere in MindLabs hebben verenigd - ontzettend prettig werken.”