Dear future: Hoe ziet de toekomst van ons onderwijs eruit?

Erdinç heeft een duidelijke visie op het onderwijs. Zelf werkt hij fulltime als docent bij Fontys ICT. Sinds begin dit jaar zit hij twee dagen in de week bij het Practoraat Interactieve Technologie (PIT) van ROC Tilburg, waar hij onderzoek doet naar toepassing van interactieve technologie in het onderwijs. Leuk natuurlijk, al die gadgets, maar zijn ze nu wel van toegevoegde waarde voor het leren? Erdinç, lachend: “Tja, dat onderzoeken we nu dus.” Dan, serieuzer: “Kijk, de samenleving als geheel heeft moeite met concentratie. Hoe vaak zit je zelf op je telefoon terwijl je eigenlijk met iets anders bezig was? Je moet als docent tegenwoordig bijna een storyteller zijn, of een stand-up comedian om de aandacht te pakken”, merkt Erdinç. “Ik geloof niet zo in dingen verbieden. De oplossing ligt ‘m wat mij betreft meer in het interessanter maken van de lesstof die je aanbiedt, en in de manier waarop je de leerlingen uitnodigt tot leren.”

Werken zijn studenten in 2035 met een HoloLens, of met andere interactieve tools? “Of het zo snel gaat, weet ik niet. Ons onderwijs is al honderd jaar hetzelfde, terwijl, technologische ontwikkelingen: dat gaat allemaal razendsnel. Maar er is wel een andere manier van denken nodig.” Bij Fontys, zo vertelt hij, werken hij en zijn collega’s enkel nog met casussen uit de praktijk. Echte problemen van echte bedrijven, waarbij een oplossing van een student hen verder helpt. “Als je weet dat wat jij maakt niet in een la belandt, maar daadwerkelijk iets oplevert, motiveert dat natuurlijk enorm. Dan zet je wel een stapje extra. En het is ook nog eens ontzettend leerzaam.” Docenten hebben een coachende rol, en, breaking: er zijn geen schriftelijke tentamens. “Wat mij betreft mogen schriftelijke tentamens en het toekennen van cijfers helemaal overboord. Door studenten continu te laten onderzoeken en maken, met én vanuit de praktijk, leren ze veel meer. Plus: een betere voorbereiding op hun toekomst kunnen ze niet wensen.”

In gedachten maken we met Erdinç een klein uitstapje naar Den Bosch, naar de wijk waar hij woont. Daar staat een basisschool met een heel simpel briefje op de deur: ‘Zin in koffie? Wees welkom!’. “Fantástisch, toch? Zij zetten de deur daarmee meteen op een kier. Je bent niet alleen welkom als leerling, ouder of leraar, maar ook als buurtgenoot.” Waarom, vraagt Erdinç zich hardop af, zien eenzame ouderen zich nu genoodzaakt om koffie te gaan drinken in de supermarkt. Dat moet toch anders kunnen? “Het onderwijs, van lager tot en met wetenschappelijk, heeft een belangrijke verbindende rol. En dat zou wat mij betreft in de toekomst nog veel duidelijker naar voren mogen komen.” 

Het is niet alleen vanuit sociaal aspect dat scholen er goed aan zouden doen hun deuren te openen voor de wereld om hen heen. Het haakt óók in op de voorgaande alinea’s, waarin Erdinç stelt dat het onderwijs voor lesstof nog meer zou kunnen putten uit de praktijk en het bedrijfsleven. “Als onderwijsinstelling doe je er goed aan om met één been in de samenleving te staan. Of misschien wel met beide benen. Je leidt toch op voor die samenleving? Dan is het eigenlijk gek dat scholen vaak voor de buitenwereld nog wat gesloten bastions zijn.” Overigens, onderbreekt hij zichzelf, geldt dit niet alleen voor het onderwijs. Ook het bedrijfsleven of maatschappelijke organisaties, de zorg - om maar een paar voorbeelden te noemen - zouden er goed aan doen om nog meer open te staan voor de wereld om hen heen. Daarom is een samenwerking tussen onderwijs, kennisinstellingen, maatschappelijke organisaties, zoals nu al in MindLabs gebeurt, volgens hem zo’n goede ontwikkeling. “Organiseer als bedrijf bijvoorbeeld een inhoudsdag, zoals wij vandaag met ons practoraat deden. Het kost je even wat moeite, maar je krijgt er een hoop nieuwe contacten en ideeën voor terug. En wie weet wat dat allemaal weer oplevert.”

Dan een punt van zorg, want dat is het: hoe zorgen we ervoor dat we alle informatie die in de (digitale) wereld rondzingt, goed kunnen blijven wegen en interpreteren? Erdinç: “Fake news, fake science, AI-algoritmen die een haast niet van echt te onderscheiden wetenschappelijk rapport kunnen oplepelen: ik maak me er zorgen over. Ook daar ligt wat mij betreft een belangrijke rol voor het onderwijs. Niet straks, maar nu al.” Mediawijsheid zou, als het aan hem ligt, een structurele plek moeten krijgen in het onderwijs: lagere school, voortgezet én vervolgonderwijs. “En dat niet als aparte cursus, maar als integraal onderdeel van elk vak. Want hoe beoordeel je nu of die foto echt is, of achter dat Instagramaccount een bestaande persoon zit en of het onderzoek dat je leest, op de realiteit is gebaseerd?” 

Hij tipt het boek ‘Echt Nep’ van Menno van Doorn, Sander Duivestein en Thijs Pepping, waar voorbeelden van digital fakeness op begrijpelijke en prettig leesbare manier worden aangehaald. Een eye-opener voor hemzelf, legt hij uit. Door zo’n boek word je weer even met beide voeten op de grond gezet, en kijk je bewuster en scherper naar alles wat er in de digitale wereld op je af komt. Dat bewustzijn is niet alleen een verantwoordelijkheid van het onderwijs, concludeert Erdinç, maar ook van onszelf. Als individu, als ondernemer en als maatschappij. “Die awareness is onmisbaar in de wereld van nu en in de toekomst. Alleen door bewustzijn, zijn we in staat een tegenbeweging te maken.”

We wandelen van het Deprez-gebouw naar het toekomstige MindLabs-pand, naast de LocHal.“Hoe gaaf zou het zijn als we hier straks ook deze deuren open kunnen zetten voor iedereen, net als in de bibliotheek hiernaast”, wijst Erdinç. Want dat is waar MindLabs wat hem betreft voor staat: een plek die kennis en onderzoek aan de praktijk verbindt. Laagdrempelig moet het zijn: ondernemers en andere geïnteresseerden lopen zo binnen met hun vraag. “En het mooie is: hier in Tilburg zijn alle ingrediënten daarvoor aanwezig. Hogescholen, universiteit, bedrijven en maatschappelijke partners, iedereen is bereid om mee te werken. Juist door die oprechtheid zijn we in staat om tot veranderingen en oplossingen te komen.”

Stel je voor, droomt hij hardop, dat een PhD’er van de universiteit samen met ROC Tilburg en een zorginstelling werkt aan het toegankelijk maken van een zorgrobot voor patiënten. Daarmee opent zich een wereld aan mogelijkheden, verwacht hij. “Maar dan is het wél hard nodig dat we door bestaande silo’s heen breken, en nog meer onderling samenwerken. Daar is nog wel wat te halen.” Dat MindLabs in de Spoorzone zit, midden in de Tilburgse binnenstad, is wat hem betreft een gouden greep. “Dit is een levendig gebied, waar kennis, creativiteit en innovatie hand in hand gaan. Hier heerst een heel goede vibe, een goed klimaat.” Met een brede glimlach: “En voor ondernemers die dit lezen: een partnership aangaan kan altijd. Onze deur staat in ieder geval wagenwijd open.