Gastblog Floor Westerburgen

Het eerste gesprek over het atelier voerde ik al toen ik bij het Textielmuseum werkte. Ik geloof dat het ruim tien jaar geleden was, dat ik hoorde van een bevriend fotograaf en een creatieve ondernemer over behoefte aan ruimte. Ze stonden aan het begin van hun carrière en zochten een plek om, los van hun woonruimte, (samen) te werken. Ik wist dat er een ruimte bij het museum leeg stond en zorgde ervoor dat de heren daar hun intrek konden nemen. 

Vier jaar geleden voerde ik opnieuw een gesprek over het atelier. Het was tijdens een bijeenkomst van CuPuDo in opdracht van de gemeente Tilburg. We waren met ‘mensen uit het veld’ samengekomen in de Spoorzone om te praten over de kansen voor cultuur in Tilburg. Zo raakte ik in gesprek met Inez Wolters van De Zwermers. Ze vertelde haar ideeën over het gemeentelijke subsidiebeleid. Ze werkte met De Zwermers in een slecht verlicht, koud en vooral kostbaar gebouw dat op de nominatie stond om gesloopt te worden. Naast de onzekerheid over huisvesting, liep ze aan tegen de druk van het aanvragen en verantwoorden van subsidies voor eindproducten. 

Wat mij het meest is bijgebleven van haar vurige betoog is dat ze zei dat een maker altijd de intrinsieke behoefte voelt om iets te maken. Waarom vragen om verantwoording vooraf, terwijl een kunstenaar niet anders kan dan maken? Vanaf dat moment is het zaadje dat zij plantte, gaan groeien in mij. Als wij kunstenaars een mooie plek kunnen geven en het vertrouwen dat zij dan op die plek iets creëren, dan moet daar wel iets heel bijzonders uitkomen. 

In 2018 begon ik aan de master kunsteducatie bij Fontys Hogeschool voor de kunsten in Tilburg en mijn fascinatie voor het atelier bleef. Voortdurend kwam ik uit bij vragen als: Waarom heeft een kunstenaar een atelier nodig? Waarom heeft een stad atelieruimte nodig? Waarom zijn ateliers vaak gevestigd in tijdelijke ruimtes? Al vrij snel kwam ik tot de conclusie dat het lastig was om een eenduidig antwoord te vinden. Ik bewoog in de richting van een ideaal atelier in beton en aan de andere kant ontdekte ik dat mijn rol, als kunsteducator en als mens, mogelijk nog belangrijker was.

De filosoof Emmanuel Levinas zegt daarover dat we in onze relatie met anderen zoveel mogelijk moeten proberen de ander in al zijn facetten te laten schitteren. We moeten voorkomen dat bepaalde delen onbelicht blijven. Als we dat doen, reflecteert dat ook op onszelf. We moeten ons bij het aangaan van een gesprek met de ander dus open en onbevooroordeeld opstellen. Ik ben erachter gekomen dat ik in de lijn van het gedachtegoed van Levinas altijd geprobeerd heb om te ontdekken waar de ander enthousiast van wordt. Een proces waarin je onderaan de streep ook jezelf verrijkt. Hierin liggen, kortom, mijn kwaliteiten als verbinder besloten. 

‘Despite everything, no one can dictate who you are to other people.’ 
Prince

Mijn fascinatie voor het atelier is dus groot. Ik vind het machtig om te kijken naar die ruimte en te onderzoeken wat die plek is waar een kunstenaar zich terugtrek en creëert. Naast een persoonlijke interesse zijn er ook verschillende recente rapporten of onderzoeken verschenen (Bloeiende broedplaatsen 2019 en Geen stad zonder kunst 2020) waaruit blijkt dat het een actueel, belangrijk onderwerp is. En dat het van belang is voor een stad om deze plekken te koesteren en ervoor de zorgen dat ze er zijn. Naast een persoonlijk en maatschappelijke belang is er sinds december 2019 ook een zakelijke interesse, want op dat moment ben ik aan de slag gegaan als directeur van Stichting Ateliers Tilburg (SAT). De gemeente Tilburg is gelukkig een belangrijke gesprekspartner over atelierruimte. Dat kan ook niet anders, want als je een Stad van Makers bent, moet je ook genoeg ruimte hebben om te maken. 

‘A musician must make music, an artist must paint, a poet must write, if he is to be ultimately at peace with himself. What a man can be, he must be.’
Abraham Maslow

Op woensdag 17 april 2019 zag ik in Skopje, Noord-Macedonië, wat vertrouwen teweeg kan brengen. We kregen daar vanuit de Master Kunsteducatie een rondleiding door Margarita in het Macedonisch Cultureel Jongerencentrum. Er is een bioscoop, een concertzaal, een educatieve ruimte, een winkel, een expositieruimte en een bar. Ze vertelde dat de overheid het jongerencentrum steunt zonder te vragen om verantwoording. Er hangt geen uitzetting boven het hoofd, want zij mogen daar voor altijd blijven zitten. De reden daarvoor is volgens Margarita dat er in het reguliere onderwijs in Macedonië nauwelijks aandacht is voor kunst. Toen ik haar vroeg hoe het voelde om ‘eeuwige’ steun te krijgen en het vertrouwen dat wat je doet, goed is, kreeg ze een brede glimlach op haar gezicht: ‘Kunstenaars kunnen hier alles tonen en wij kunnen als organisatoren van deze ruimte bijna alles faciliteren en dat heeft een heel positief effect op de stad en haar inwoners’. 

Ik hoop dat ik dat over een aantal jaren ook kan zeggen.