Jacqueline maakt het in Tilburg

Jacqueline van Eerd is het type ondernemer dat met de voeten in de klei staat. Of beter gezegd in het koffiedik. Want in 2016 zei ze haar toenmalige carrière vaarwel om oesterzwammen te gaan kweken op dit ‘zwarte goud’. Op het terrein van biologische urban farm en sociale werkplaats Un Bietje Groen bestiert ze ZuiderZwam. Zonder bedrijfsplan maar met een tomeloze energie en heel veel enthousiasme perfectioneert ze al ruim drie jaar het kweken van de biefstuk onder de paddenstoelen. “Als programmamanager werkte ik minder en verdiende ik meer. Nu werk ik meer - gemiddeld 50 uur per week - en verdien ik minder. Maar ik ben veel gelukkiger. Ik pas elke dag de principes van de circulaire economie toe, maak deel uit van een groep koplopers op dat gebied en werk op een van de mooiste plekken van Tilburg. Hoe tof is dat?”

VAN AFVALREDUCTIE NAAR VOEDSELPRODUCTIE

Bij diverse Tilburgse restaurants en de gemeente haalt Van Eerd met haar elektrische tuk-tuk drie keer in de week koffiedik op. In haar productiekeet mengt ze dit met kalk en sporen van de oesterzwam en stopt ze de mix in geperforeerde plastic zakken die ze vervolgens in twee speciaal geprepareerde containers hangt. “Heel veel geduld en liefde later kan ik de gezonde, eiwitrijke zwammen oogsten. Om ze daarna te leveren aan - onder andere - de plekken waar ik mijn koffiedik ophaal. Zo is de cirkel mooi rond en ga ik van afvalreductie naar voedselproductie. Ik heb wel wat helpende handjes trouwens. Twee vriendinnen springen bij en op vrijdag krijg ik hulp van een cliënt van sociaal-maatschappelijke opvang Traverse, die hier op het terrein werkt.” Op dit moment oogst ze maximaal 20 kilo oesterzwammen per week. Een divers product dat ze vers en gedroogd verkoopt. “Ik laat van mijn zwammen ook vegetarische én veganistische bitterballen en kroketten maken,” vertelt Van Eerd. “Daar is steeds meer vraag naar waardoor het een fijn verdienmodel aan het worden is. Ze stonden afgelopen jaar zelfs bijna op Lowlands, echt heel gaaf.”

CIRCULAIR ONDERNEMEN DOE JE SAMEN 

“Het sociaal-ondernemersklimaat in Tilburg is ontzettend goed. Mijn onderneming en gedachtegoed passen daarbij. Ik kies ervoor om alles zoveel mogelijk lokaal te doen. In Tilburg is er gelukkig voldoende afzet- en ophaalmarkt voor ZuiderZwam. Zo beperk ik mijn transportkilometers en wordt mijn product dicht bij de bron geconsumeerd.” Door haar focus op duurzaam, lokaal en circulair - en dankzij haar liefde voor productontwikkeling - ontstaan er steeds meer bijzondere samenwerkingen met Tilburgse makers en ondernemers. “Samen met meesterchocolatier Hein Geers van Huize Geers aan de Piushaven heb ik een oesterzwambonbon ontwikkeld. En met bakker Jan van Riel van Bikken&Bakken onderzoek ik of we een écht Brabants oesterzwamworstenbroodje kunnen maken. Als ik een kans zie spring er meteen bovenop.”

KOFFIEDIK KIJKEN

Het ondernemerschap van Van Eerd is intuïtief, sociaal en energiek. “Ik ben een verbindende ondernemer. Niet zozeer bewust, maar dat is wat ik het beste kan. Mensen samenbrengen en inspireren geeft me voldoening. Ik geef daarom ook graag rondleidingen, workshops en lezingen. Laat mij m’n verhaal maar doen! Het enige waar het me soms aan ontbreekt is tijd. Ik heb het hartstikke druk. Misschien sta ik nu wel weer op een kruispunt. Moet ik een volgende stap zetten. Maar ik ben niet zo van de tienjarenplannen. Die beperken me. Vandaag wil ik mijn productiecapaciteit niet vergroten. Maar wie weet zeg ik over een half jaar: ik zet er zes kweekcontainers bij en neem iemand aan om productie te draaien terwijl ik de boer op ga met mijn boodschap. Ik beweeg mee met wat zich aandient en pak alleen dingen aan die goed voelen. Puur op onderbuikgevoel. Werkt iets niet? Dan laat ik het net zo makkelijk weer los.” 

MEDE MOGELIJK GEMAAKT DOOR DOUWE EGBERTS

Een van de dingen die ze met plezier heeft aangepakt is de samenwerking met de gemeente Tilburg. “Ik werd uit het niets benaderd door Douwe Egberts. Ze hadden een aanbesteding lopen bij de gemeente om voor een periode van zeven jaar op alle stadskantoren de koffie- en theevoorzieningen te regelen. En ze wilden mij in de aanbesteding meenemen als afnemer van koffiedik. Ik heb daar een leuke deal met Douwe Egberts én een mooie samenwerking met de gemeente aan over gehouden.”

OP WEG NAAR EEN ZELFVOORZIENENDE KWEKERIJ

ZuiderZwam is de enige oesterzwam-op-koffiedik-kwekerij van Tilburg. “Maar echt alleen opereer je in dit wereldje gelukkig nooit. Er is nauw contact tussen alle Nederlandse kwekers, van Rotterdam tot Giethoorn. We houden eens per jaar een zwammenweekend om kennis uit te wisselen en zijn bezig met de oprichting van een branchevereniging. Concurrentie kennen we eigenlijk niet.” Na wat doorvragen blijken er toch wel wat meerjarenplannen op de plank te liggen: “Ik krijg binnenkort een stagiair die gaat onderzoeken hoe ik de kwekerij autarkisch - oftewel zelfvoorzienend - kan maken. Ook wil ik de kalk die Brabant Water uit het drinkwater haalt in mijn productieproces gaan gebruiken. Zo wordt alles nóg lokaler. Het is niet eenvoudig om het 100% ‘goed’ te doen. Maar ik ga het wel proberen.”

DE GOUDEN TIP VAN JACQUELINE

“Heb je als ondernemer een goed verhaal? Ga dat dan op zoveel mogelijk plekken en met zoveel mogelijk enthousiasme vertellen. Ik geloof in de kracht van de cirkel rondmaken. Dat is míjn verhaal. En ik vertel het aan iedereen die het wil horen.”