TIAS TALKS: In gesprek met Marc Vermeulen

TIAS is een onterecht onbekende parel in onze stad. Zeker als je weet dat ze jaarlijks zo'n 3.000 deelnemers uit meer dan 40 landen opleidt. Ondernemerschap en innovatie zijn  hierbij belangrijke thema’s. In de reeks Tias Talks spreken we diverse personen binnen het instituut hierover. Hoe kun je bijvoorbeeld vooraf al beter nadenken over wat de toegevoegde waarde is van jouw project of organisatie? We spraken hierover met Marc Vermeulen. Hij is bij TIAS School for Business and Society | Tilburg University hoogleraar (onderwijs-)sociologie met daarbinnen een specialisme in het toegepast onderzoek op het gebied van de effectiviteit van publieke dienstlening zoals in het onderwijs, de welzijnssector en de volkshuisvesting. Hij kijkt vooral naar de systemen en stelsels en ontwikkelde o.a. het Social Profit Canvas.

Marc, wat doceer je bij TIAS en waarom?

Paar verschillende dingen. Ik ben een voormalig leraar maatschappijleer. Dat komt nog steeds terug in mijn module over publieke waarde en populisme. Die gaat vooral over de politieke kant van publieke waarde creatie. We hebben ook -samen met Whise- een masterclass over het Social Profit Canvas, daarover zo meteen meer.  Ik geef daarnaast colleges onderwijssociologie o.a. over ongelijkheid en over de relatie tussen onderwijs en arbeidsmarkt. Onderwijs is wel echt mijn thuisbasis. Ik heb ook een sterke affiniteit met toegepaste wetenschap en geef om die reden ook onderzoeksmethoden. Ik vind het belangrijk dat je ook in toegepaste context goed weet hoe onderzoek uitgevoerd hoort te worden. Ten slotte geef ik samen met collega’s een masterclass over toekomstverkenning. Dat is echt een strategisch thema: organisaties moeten zich voorbereiden op de toekomst. Maar hoe weet je welke kant het opgaat? De Deense filosoof Søren Kierkegaard zei bijna tweehonderd jaar geleden al ‘het leven wordt vooruit geleefd en achteruit begrepen’…. We moeten nadenken over de toekomst maar doen dat met inzichten over het verleden. Spannend om dat met deelnemers te verkennen.

Je werkgebied verbreedt zich inmiddels naar andere publieke domeinen (o.a. zorg, volkshuisvesting, openbaar bestuur). Waarom is dat?

Ik kwam op een goed moment in aanraking met het werk van Mark Moore ( Mark Moore is als politicoloog verbonden aan de Kennedy School of Government van Harvard University, red.) over public value creation. Dat vond ik heel goed passen bij de kwesties die in het onderwijs spelen. Maar tegelijk zag ik ook steeds meer de raakvlakken met andere sectoren. Ik ben er ook een beetje in terecht gekomen. Er is een Afrikaans gezegde It takes a village to raise a child. Ik ben eigenlijk steeds meer gaan nadenken over die village. Wat is de impact van woningen, van schulden, van (on-)gezondheid op het leren van jongeren. Tsja en dan ga je je daar in verdiepen en toen bleek ik daar ook met m’n publieke waarde kennis goed terecht te kunnen.

Het kwartaalthema op makeitintilburg.com is Social City. Hiermee geven we aandacht aan het feit dat Tilburg (van oudsher) een heel sociale stad is met een hecht netwerk en gericht op inclusie: alles telt op, iedereen doet mee. Herken je dit beeld?

Dat is wel een beetje rooskleurig denk ik, Tilburg heeft zeker die kant: kijk naar de kermis, Willem II, de Ten Miles, dan pakt de stad zich samen. Maar toch: ik liep een keer de 10 miles, ging niet zo hard en vroeg aan een groepje die mijn tempo liepen of ik mocht aanhaken. Zij kwamen uit Noord. Toen we de Burgemeestersbuurt in liepen, vertelden ze dat ze daar nooit kwamen. Tilburg is ook een stad met sterke scheidingen tussen wijken, forse onderwijs- en gezondheidsverschillen. Maar ook een stad zonder spatjes en met prachtig industrieel erfgoed dat ingezet wordt voor een bibliotheek, een museum en horeca. Het is mooi hoe die rauwe industriele traditie zo gebruikt wordt in de stad. Ik heb 40 jaar geleden hier gestudeerd, toen was er echt veel sociale ellende, dat is nu wel een heel stuk beter.

Je expertisegebieden zijn Innovation, Strategy & Governance in de publieke sector. Kun je aangeven welke ontwikkelingen er gaande zijn op beide gebieden en wat voor invloed deze hebben op ondernemerschap?

Je ziet veel grensverkeer tussen de private en de publieke sector. Ondernemers in het private domein worden aangesproken op wat ze voor hun omgeving doen. Zijn de banen die ze scheppen volwaardig, kunnen mensen zich erin ontwikkelen? Hoe zit het met milieubelasting maar ook met een rol in een buurt? Voor welzijn van mensen is werk ongelooflijk belangrijk. Het gaat om inkomen, tijdsbesteding en respect. Daar spelen de bedrijven een cruciale rol. Maar ook in stageplekken voor ROC studenten of in het ontwikkelen van duurzame concepten voor volkshuisvesting. Andersom kan de publieke dienstverlening niet zonder bedrijven. Wat ook heel belangrijk is, is dat een stabiele politieke en sociale omgeving enorm belangrijk is voor de ontwikkeling van een lokale economie. Als de overheid onbetrouwbaar is, werknemers de weg kwijt zijn en scholieren ongemotiveerd zijn, dan kom je niet ver. Dat besef is nu veel sterker dan 25 jaar geleden. Ander voorbeeld: IT-ontwikkelingen komen uit het bedrijfsleven maar zijn voor een ziekenhuis van levensbelang. Soms is het ook heel ingewikkeld: kijk naar de discussie over de vaccins, is het nu echt nodig dat big pharma binnenloopt  en in Afrika amper gevaccineerd kan worden? Maar ook hier in de stad: wat doet de verdozing (bouw van pakhuizen) met het gezicht van de stad. Hoeveel mensen verdienen daar nu een boterham?

Organisaties in het publieke domein worden steeds indringender aangesproken op de effecten van hun handelen. Men wil weten welke waarde ze leveren aan de samenleving. Hoe komt dat denk je?

Burgers zijn kritischer, ze nemen minder dingen voor waar aan. Daar begint het. Ze kijken om zich heen en zien dat ongelijkheid toeneemt: wat doet de overheid, de zorg daaraan? De politiek pikt dat op. Coalities wisselen sneller en zijn minder vanzelfsprekend dus ook daardoor krijg je vaker de vraag op tafel ‘willen we dit wel?’ Er is ongelooflijk veel meer informatie te vinden waar mensen zich op baseren. Soms is het echt fake maar hoe het ook zij: als mensen meer weten gaan ze meer vragen stellen, er iets van vinden.  En ten slotte speelt ook ontkerkelijking een rol. We leggen ons niet gemakkelijk neer bij ons lot, we geloven niet zo veel meer, we willen tekst en uitleg.

Verder liggen er enorme opgaven op tafel: de overstroming en de bosbranden laten zien dat we met het milieu echt een draai moeten maken. Vergrijzing, krapte op de arbeidsmarkt en die toenemende ongelijkheid. En dat kost allemaal veel tijd, geld, aandacht. Dus moet je prioriteiten stellen en scherper weten waar de inzet het hardst nodig is en het meest impact heeft.

Nu heeft TIAS, samen met adviesbureau Whise het Social Profit Canvas ontworpen. Wat is het gedachtengoed achter het Social Profit Canvas?

Eigenlijk is het een soort business case model voor publieke dienstverlening. Hoe kun je beter nadenken over wat de toegevoegde waarde is van jouw project of organisatie? De publieke sector draait erg op idealen en dan wordt nog wel eens vergeten om te kijken wat die dan waard zijn en voor wie. We hebben een flinke weg afgelegd om het public value  denken van Mark Moore naar een hanteerbaar denkschema te brengen voor mensen die in het publieke domein initiatieven ontplooien.

En wat kan men met het Canvas in de praktijk, heb je een voorbeeld?

We zijn met Contour de Twern aan de slag om het denken over toegevoegde waarde veel scherper te krijgen. Zij werken nu met het model bij het maken van voorstellen voor de gemeenten waar ze actief zijn. Het helpt om vooraf expliciet te zijn over wat je wel en niet kunt leveren. En dat helpt weer om draagvlak in de samenleving en de politiek op te bouwen. Met behulp van het canvas stellen professionals elkaar scherpere vragen en komen zo ook stappen verder.  Vergelijkbare ervaringen hebben we in het speciaal onderwijs, in de GGZ, maar bijvoorbeeld ook in de cultuursector.

Er is een onepager met meer informatie over het Social Profit Canvas, onderaan dit artikel vindt men de link. Als managers of ondernemers nu naast deze onepager meer willen weten of leren hierover. Wat kunnen ze dan doen?

Ze kunnen altijd bij Whise of bij TIAS terecht, ze kunnen een keer een masterclass komen volgen of gewoon eens even een kop koffie komen drinken en vertellen waar ze mee aan het stoeien zijn.  Dat geldt overigens ook voor bedrijven die willen nadenken over hun maatschappelijke impact. TIAS is een school voor zowel private als publieke partijen.

Is er nog iets dat je wilt toevoegen als afsluiting?

Tsja, beetje flauw: ‘Tilburg je bent er’ ……nog niet helemaal. Werk genoeg te doen, dragen we graag aan bij vanuit de wetenschap in de vorm waar we bij TIAS goed in zijn, namelijk het verder ontwikkelen van professionals. Oók in Tilburg dus.