'Tilburgse Spoorzone bruist van nieuwe, binnenstedelijke bedrijvigheid'

Dit artikel is afkomstig uit Stationslocaties Nederland, een uitgave van Jager Media. Jager Media maakt al meer dan 30 jaar special interest magazines en vakbladen. Sinds enkele jaren is de uitgeverij gespecialiseerd in het samenstellen en uitgeven van crossmediale uitgaven op het gebied van commercieel vastgoed in een viertal sectoren: vastgoed in en rond havenlocaties, logistiek vastgoed, vastgoed en bredere ontwikkelingen in spoorlocaties en vastgoedontwikkelingen in food-locaties. 

Nog niet eens zo heel lang geleden werden in hartje Tilburg locomotieven gerepareerd of wielen voor wagons gedraaid. Nu heerst er op diezelfde plek een nieuw soort bedrijvigheid. De prachtige industriële gebouwen van de voormalige NS werkplaats zijn in het voorbije decennium het bruisende thuis geworden voor startende ondernemers, sportieve skaters, bijzondere horeca gelegenheden, theatermakers, event organisatoren, studenten en leergierige kinderen. Maar de Spoorzone is zeker ook een fijne plek voor Tilburgers om elkaar te ontmoeten. En samen tijd door te brengen in de prachtige bibliotheek, een hippe bar of te wandelen over de Loc-boulevard.

‘Een kraamkamer voor nieuwe ideeën en impulsen’, zo typeert wethouder Bas van der Pol deze groeiende stedelijke bedrijvigheid. Als voorbeeld noemt hij het onlangs geopende MindLabs, waar zich een nieuw type samenspel ontwikkelt tussen overheid, onderwijsinstellingen en bedrijfsleven. “Op allerlei manieren wordt daar vanuit Tilburg University en de Hogescholen Fontys, Avans en ROC Tilburg nagedacht over hoe we met kunstmatige intelligentie en digitalisering oplossingen kunnen bedenken voor de grote maatschappelijke opgaven.”

Hij trekt een parallel met het verleden, toen de spoorwegwerkplaats veel werknemers aantrok van boven de rivieren. “Tilburg werd daardoor een aankomstplaats voor nieuwe mensen die nieuwe ideeën met zich meebrachten, andere gewoontes, soms een andere religie. Het bracht destijds een frisse wind met zich mee. Dat zien we nu opnieuw gebeuren in de Spoorzone. En dat wordt nog eens versterkt door de komst van de universitaire bachelor ‘Entrepeneurship’, die in het Deprez gebouw wordt gedoceerd. Middenin het hart van de Spoorzone, dé plek voor ondernemerschap, cultuur en innovatie.”

Veel gedaan in korte tijd

De transformatie van de Spoorzone startte in 2011, toen de gemeente eigenaar werd van de grond en de opstallen. Vanuit een publiek-private samenwerking ontstond er een masterplan. In 2014 werd, na een aantal tegenslagen, besloten om prioriteit te geven aan drie onderdelen: de renovatie van het Centraal Station (met een toegang aan beide kanten en een mooi nieuw plein aan de centrumzijde), de aanleg van de Willem II-passage onder het spoor door en als derde de transformatie van de LocHal naar de nieuwe bibliotheek. Ook wel de Huiskamer van Tilburg genoemd, omdat je er zoveel meer kunt doen dan alleen maar boeken lenen. De koffie is er verrukkelijk, er worden workshops gegeven en in de Seats-to-Meet kunnen ZZP’ers samenkomen.

“Met die drie ontwikkelingen is de Spoorzone in vrij korte tijd veranderd van een met hekken omheind terrein naar een open, gastvrij gebied, vrij toegankelijk voor iedereen. De prachtige Willem II-passage vormt een nieuwe verbinding tussen de noord- en zuidzijde van de stad. We hebben bewust gekozen voor hoge kwaliteit en mooie ontwerpen.” En dat bleef ook internationaal niet onopgemerkt, want in 2019 werd de LocHal uitgeroepen tot World Building of the Year.

Gewoon proberen!

Parallel aan de vorige drie grote stappen, ging de verdere ontwikkeling van de Spoorzone ook door. Onder het motto ‘probeer het maar gewoon uit’ kregen tal van ondernemers de kans om hun initiatieven en ideeën vorm te geven in een van de vele gebouwen die het terrein rijk is. Dit leidde onder meer tot verrassende nieuwe horecagelegenheden, waardoor Tilburg nu een veel gevarieerder aanbod van restaurants heeft. Ook kwam er in de Spoorzone een bierbrouwerij, een theater en een Ontdekstation, waar kinderen al op jonge leeftijd hun talenten kunnen ontdekken op het gebied van techniek en wetenschap. Ontdekstation 013 verbindt onderwijs en bedrijfsleven met elkaar en werkt mee aan het versterken van de technische sector in de regio.

Hall of Fame: het nieuwe skatehonk

Een groep skaters, die eerder op verschillende locaties in de stad zat, vond in de Spoorzone een goede plek om hun sport te beoefenen. In de voormalige hal 90 bouwden ze hun eigen Hall of Fame. Naast een skatebaan van Olympische kwaliteit, hebben ze er hun honk om samen te komen. “We zijn echt blij dat zij in de Spoorzone hun plek hebben gevonden”, aldus een trotse wethouder. “Ook zij brengen weer nieuwe, jonge energie met zich mee. Het is een soort cultuurfabriek aan het worden, met een goede vibe.”

Stimuleren ondernemerschap en innovatie

Op allerlei manieren wordt in de Spoorzone ondernemerschap en innovatie gestimuleerd. Steeds meer verbindt de economie van de stad zich met het westelijk gelegen Kenniskwartier, waar Tilburg University is gevestigd. Daar vindt veel onderzoek plaats naar mensgerichte A.I., waar mogelijke oplossingen liggen voor de grote opgaven van de stad. Om net afgestudeerde talenten voor de stad te behouden, zijn er in de Spoorzone diverse startup-plekken geopend. Daar kunnen jonge, startende ondernemers voor een laag bedrag bedrijfsruimte huren en zich omringen met andere starters om ideeën uit te wisselen.

“We leiden in deze stad heel wat talent op aan onze universiteit, hogescholen en middelbaar onderwijs”, vertelt Van der Pol. “In de Spoorzone creëren we een ecosysteem waar deze mensen zich thuis voelen en kunnen opbloeien. Met betaalbare bedrijfsruimtes voor starters, maar ook met mogelijkheden voor doorgroeiende bedrijven. Die kunnen bijvoorbeeld terecht in Plan-T:  een gebouw met een hoogwaardigere afwerking, een ander serviceniveau en dus ook andere kosten. Uitstekend gelegen, direct aan het station, waardoor het voor medewerkers en klanten goed bereikbaar is.”

Festival time!

De Spoorzone blijkt ook een ideale kraamkamer voor het uitproberen van nieuwe festivalconcepten en happenings in de evenementenscene. Het Woo Hah! hiphopfestival werd in korte tijd zo populair dat de spoorloodsen te klein waren en het evenement naar de Beekse Bergen moest verhuizen. Gelukkig zijn er nog genoeg andere muzikale en culturele initiatieven die wél passen binnen de Spoorzone. En in Club Smederij, de industriële nachtclub van de Spoorzone, bruist het ook in de nachtelijke uurtjes van activiteit.

Samen de toekomst vormgeven

“Al deze nieuwe ondernemers in de Spoorzone zijn onze partners voor de toekomst”, zegt de wethouder. “Het doet me goed te zien dat zij zich afgelopen zomer hebben aangesloten bij het ondernemersfonds, om gezamenlijk meer te investeren en samen te werken in de Spoorzone. Er staan nog zoveel nieuwe plannen op stapel.” Zo wordt er gewerkt aan een young professional campus, met daarbij zo’n 350 starters- en studentenwoningen en zijn er plannen voor een nieuw hotelconcept. Grenzend aan de nieuwe mobiliteitshub voor elektrische voertuigen, wordt de woningbouw in de projecten Zwijsen 1 en 2 verder ontwikkeld.

In de openbare ruimte, die al de gebouwen binnen de Spoorzone verbindt, wordt een flinke vergroeningskwaliteitsslag gemaakt. Met daarbij de uitdaging het ruige industriële karakter van het gebied te behouden. “Wij koesteren en vieren de ruimtelijke kwaliteit van deze plek, net zoals we de nieuwe binnenstedelijke bedrijvigheid die hier ontstaat omarmen!”

Tilburg ontwikkelt verder

Volg je vanuit het kerngebied in de Tilburgse binnenstad het spoor in westelijke richting, dan kom je bij het Spoorpark, ook een onderdeel van de Spoorzone. Het grootste burgerinitiatief van Nederland zorgde hier voor de aanleg van een fantastisch mooi park op het voormalig rangeerterrein van Van Gend & Loos.

Nog iets westelijker begint het Kenniskwartier. In deze naoorlogse wijk, waar ook de Universiteit is gevestigd, ligt de volgende grote stedelijke verdichtingsopgave van Tilburg. Een geweldige uitdaging volgens van der Pol. “Hier in West gaan we een next generation stadsontwikkeling uitvoeren. Waarbij we onderwijs, wijk- en binnenstedelijke economie, sport en gezonde fiets- en wandelverbindingen bij elkaar brengen. Waar we 10.000 woningen toevoegen en waar we station Tilburg Universiteit transformeren naar een IC station. Het gebied wordt voor Tilburg een tweede broedplaats waar kennisinstellingen, bewoners en bedrijfsleven elkaar treffen en niet meer aparte eilandjes zijn. Alles wat we bij het ontwikkelen van de Spoorzone in het stadscentrum hebben geleerd, inspireert ons in het denken over dit gebied.”